Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα

(Piero della Francesca και σωστότεραde’ Franceschi, Μπόργκο Σαν Σεπόλκρο, Αρέτσο μεταξύ 1415 και 1420 – 1492). Ιταλός ζωγράφος, ένας από τους πρωταγωνιστές της Αναγέννησης και τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες των αιώνων. Διαμορφώθηκε στη Φλωρεντία, όπου πρέπει να πήγε νεότατος. Την ίδια αποφασιστική επίδραση είχαν στη ζωγραφική του η ρωμαλέα πλαστική αντίληψη του Μαζάτσιο και τα φωτεινά και λιτά χρώματα του Ντομένικο Βενετσιάνο, με τον οποίο ο Πιέρο, όπως αναφέρει ένα έγγραφο του 1439, συνεργάστηκε ως βοηθός στις χαμένες σήμερα τοιχογραφίες της εκκλησίας του Σαντ’ Ετζίντιο. Τα ίδια στοιχεία επανευρίσκονται ενταγμένα σε μια βαθιά πρωτότυπη σύνθεση, στα πρώτα του έργα, όπως ηΠαναγία του Ελέους (Σανσεπόλκρο, Κοινοτική Πινακοθήκη), έργο του 1445, και η Βάπτιση του Ιησού(Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη). Στην ίδια εποχή ανήκει και η λαμπρή Μαστίγωση της Εθνικής Πινακοθήκης του Ουρμπίνο, με την αυστηρή προοπτική και τα διαφανή χρώματα. Στην επόμενη περίοδο (1452-66) ανήκουν η νωπογραφία του ναού των Μαλατέστα στο Ρίμινι που παρουσιάζει τον Σιτζισμόντο Παντόλφο Μαλατέστα και τον Άγιο Σιγισμούνδο (1451) και ο κύκλος του μύθου του Τίμιου Ξύλου στον χορό της εκκλησίας του Αγίου Φραγκίσκου στο Αρέτσο (μεταξύ 1451 και 1466). Στις νωπογραφίες του Αρέτσο η τέχνη του Π. φτάνει στο κορύφωμά της, τόσο για το «ανεπανάληπτο χρώμα που είναι φως και το φως που είναι χρώμα» όσο και για την καινοτομία της προοπτικής σύνθεσης, στην οποία ο κεντρικός άξονας πλησιάζει και ταυτόχρονα χωρίζει τις στιγμές της αφήγησης. Σύγχρονη με τις νωπογραφίες του Αγίου Φραγκίσκου είναι η θαυμάσια Ανάσταση του Μπόργκο Σαν Σεπόλκρο (Κοινοτική Πινακοθήκη), με τον επιβλητικό Χριστό στο βάθος ενός προοπτικά εκτελεσμένου τοπίου. Στα επόμενα έργα το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη στρέφεται προς μια νέα σχέση φωτός-χρώματος, με σκοπό την προσεκτικότερη αναπαράσταση των λεπτομερειακών στοιχείων των πραγμάτων, όπως φαίνεται από το ωραιότατο δίπτυχο του Ουρμπίνο, με τις προσωπογραφίες του Φεντερίκο ντα Μοντεφέλτρο και της Μπατίστα Σφόρτσα (περίπου το 1465, Φλωρεντία, Πινακοθήκη των Ουφίτσι), από τον Ευαγγελισμό της Εθνικής Πινακοθήκης της Περούτζια και από την Παναγία της Σενιγκάλια (περίπου το 1475, Εθνική Πινακοθήκη του Ουρμπίνο). Εκτός από αυτά και άλλα έργα της τελευταίας περιόδου της δραστηριότητας του, εξέχουσα θέση κατέχει η επιβλητική Παναγία με το Βρέφος και Αγίους, με το γονατιστό προσευχόμενο Δούκα του Ουρμπίνο (Μιλάνο, Πινακοθήκη Μπρέρα), ίσως προγενέστερη του 1474. Το 1482 ο Π. εγκαταστάθηκε στο Ρίμινι για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του επέστρεψε στο Σαν Σεπόλκρο, όπου και πέθανε τυφλός. Ο Π. ήταν και συγγραφέας θεωρητικών έργων, όπωςΗ προοπτική στη ζωγραφική (De prospectiva pingendi), γραμμένο πριν από το 1482, και Τα πέντε κανονικά σώματα (Libellus de quinque corporibous regolaribus). Η επίδραση του Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα στην ιταλική τέχνη της δεύτερης πεντηκονταετίας του 15ου αι. ήταν τεράστια. Οι νωπογραφίες που δημιούργησε στον πύργο των Έστε και στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου στη Φεράρα (1449), ανύπαρκτες πια σήμερα, είχαν αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη της σχολής της Φεράρας. Ο Π. επέδρασε ακόμα μέσω του Αντονέλο ντα Μεσίνα στον Τζοβάνι Μπελίνι και μέσω του Περουτζίνο στον Ραφαήλ. Τα διδάγματά του είχαν βαθιά επίδραση και σε δύο από τους κυριότερους αναγεννησιακούς αρχιτέκτονες: τον Φραντσέσκο Λαουράνα και τον Μπραμέντε. Πιέρρο ντέλα Φραντσέσκα: «Παναγία με το Βρέφος» (Πινακοθήκη Μπρέρα, Μιλάνο). «Η συνάντηση της βασίλισσας του Σαβά με τον Σολομώντα», τοιχογραφία στην εκλησία του Αγίου Φραγκίσκου στο Αρέτσο, έργο του Πιέρο ντελα Φραντσέσκα.